Đau thắt lưng: Nguyên nhân, điều trị và dự phòng

Hầu hết mọi người đều từng bị đau thắt lưng. Đau thắt lưng khá khó chịu và trong một số trường hợp nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống

Nhưng nó xảy ra như thế nào? Nhóm người nào dễ bị đau lưng? Tiến sĩ Joshua Li, phó giáo sư tại Khoa Kỹ thuật Y sinh của Đại học Virginia, bác sĩ phẫu thuật cột sống và là người có bằng tiến sĩ về nghiên cứu khoáng chất xương, đã giải thích chi tiết và giới thiệu các phương pháp điều trị đau thắt lưng.

Giải phẫu cột sống

Để hiểu về chứng đau thắt lưng, trước tiên bạn phải tìm hiểu về giải phẫu cột sống và các mô liên quan đến nó. Cột sống bao gồm bốn phần: đốt sống, đĩa đệm, dây thần kinh và cơ bắp.

Cột sống cũng được chia thành bốn vùng: cổ, ngực, thắt lưng và xương cùng. Cột sống cổ có bảy đốt sống, độ cong lồi ra phía trước cơ thể; cột sống ngực có 12 đốt sống, độ cong lõm về phía sau cơ thể; cột sống thắt lưng có năm đốt sống, độ cong lồi ra phía trước cơ thể.

Độ cong được hình thành bởi sự liên kết của cột sống là rất quan trọng. Vòm vào trong hoặc ra ngoài quá mức có thể dẫn đến đi đứng khó khăn và tư thế xấu.

Các đĩa đệm nằm giữa các thân đốt sống. Chúng có cấu trúc phẳng, hình tròn, mỗi đĩa dày khoảng 1 đến 3 mm. Đĩa đệm được tạo thành từ hai thành phần: nhân giống như thạch bên trong và bao xơ bên ngoài. Chức năng của các đĩa đệm là đệm chịu lực được tạo ra trong quá trình chuyển động.

Các thân đốt sống được nối với nhau để tạo thành một ống cho tủy sống ở phía sau, ống này cũng bảo vệ tủy sống. Mỗi đốt sống được kết nối với một vòm đốt sống, và sự sắp xếp của các vòm tạo thành lỗ gian đốt sống mà từ đó các dây thần kinh cột sống kéo dài, điều chỉnh thông tin cảm giác và vận động ở các chi.Cột sống được bao quanh bởi các cơ. Các cơ khỏe có thể loại bỏ áp lực lên các đốt sống và hỗ trợ cột sống giữ nó ở đúng vị trí. Các vấn đề ở bất kỳ đốt sống, đĩa đệm, dây thần kinh và cơ nào cũng có thể gây đau thắt lưng.

Nhóm người nào dễ bị đau thắt lưng?

Có ba nhóm người đặc biệt dễ bị đau thắt lưng:

1.Những người có nghề nghiệp liên quan đến việc mang vác

Người giao hàng, công nhân xây dựng thường xuyên phải khuân vác vật nặng.

2.Những người có nghề nghiệp liên quan đến lái xe

Xương sống của những người lái xe tải, lái xe taxi thường xuyên phải chịu các chấn động theo phương thẳng đứng, áp lực dồn lên đĩa đệm dễ dẫn đến biến dạng đĩa đệm.

3.Nhân viên văn phòng

Những người này thường có tư thế xấu, ít vận động dẫn đến cột sống thắt lưng phải chịu tải trọng quá mức, đĩa đệm dần dần bị xẹp xuống gây đau thắt lưng.

4 Nguyên nhân gây đau thắt lưng

1.Chấn thương cột sống thắt lưng cấp tính

Điều này phổ biến hơn ở những người trẻ tuổi, vì họ có nhiều khả năng tham gia vào các môn thể thao mạnh mẽ, chẳng hạn như bóng chuyền, cầu lông, v.v.

Mọi người thường ưỡn lưng và xoay người khi tập luyện vất vả, điều này có thể dẫn đến căng cơ cấp tính, tổn thương sợi cơ, vỡ vi mạch và các tình trạng khác, gây co thắt cơ.

2.Thoát vị đĩa đệm

Khi bao xơ bên ngoài của đĩa đệm mất đi tính đàn hồi và bền chắc, nhân nhầy bên trong sẽ xuyên qua bao xơ và lồi ra ngoài, đây chính là nguyên nhân dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

Cấu trúc của toàn bộ đĩa đệm tương tự như một chiếc bánh donut nhân thạch. Nhân nhầy giống như thạch, và bao xơ giống như bánh donut; thoát vị đĩa đệm giống như thạch bị vắt ra khỏi bánh rán.

Sau khi nhân nhầy thoát vị, đĩa đệm trở nên mỏng hơn và mất chức năng đệm – khi đó các đốt sống dễ va chạm vào nhau hơn trong quá trình hoạt động, gây đau thắt lưng.

Nhân nhầy nhô ra cũng có thể gây đau thắt lưng nếu nó chèn ép dây thần kinh. Ví dụ, đau thần kinh tọa đề cập đến tình trạng tê đau ở lưng dưới và chi dưới do thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh tọa, thậm chí có thể gây yếu cơ.

Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm cũng có thể gây viêm.

Các đĩa đệm không có nguồn cung cấp máu, vì vậy hệ thống miễn dịch không nhận ra nhân nhầy. Từ đó, nó sẽ xác định nhân đĩa đệm lồi ra là mô lạ và đưa các tế bào miễn dịch tấn công đĩa đệm, gây viêm. Tình trạng viêm kích thích dây thần kinh cũng có thể gây đau.Đáng ngạc nhiên là thoát vị đĩa đệm phổ biến hơn ở những người trẻ tuổi!

Lý do đầu tiên là những người trẻ tuổi thường nâng vật nặng hơn và do đó có nguy cơ chấn thương cao hơn. Nguyên nhân thứ hai là nhân của người trẻ tuổi có hàm lượng nước cao, tính lỏng nên dễ lồi ra ngoài; nhân nhầy của người già có hàm lượng nước thấp và tương đối rắn chắc nên ít có khả năng lồi ra ngoài.3.Hẹp ống sống

Khi các đĩa đệm không còn đủ sức mạnh để duy trì sự ổn định của cột sống do bị thoái hóa, các mô xung quanh sẽ tăng sinh để bảo vệ các dây thần kinh.

Sự phát triển của dây chằng và các mặt khớp xung quanh cột sống sẽ dẫn đến việc thu hẹp ống sống, chèn ép thêm các dây thần kinh.

Người cao tuổi rất dễ bị chứng hẹp ống sống, triệu chứng thường gặp là “đi khập khiễng liên hồi” — người bệnh đi một đoạn ngắn chân và lưng sẽ đau, phải ngồi xuống nghỉ một lúc mới đỡ cơn đau trước khi tiếp tục bước đi.

Một triệu chứng khác của chứng hẹp ống sống là khó đứng thẳng. Thể tích của ống sống co lại khi một người đứng thẳng. Do đó, bệnh nhân hẹp cột sống thích cúi người về phía trước, vì nó có thể làm tăng thể tích ống sống và giảm chèn ép dây thần kinh, đồng thời giảm đau. Đây là lý do tại sao người già thường còng lưng và sử dụng nạng.

4. Gãy nén

Đây là một tình trạng nghiêm trọng đòi hỏi sự chú ý đặc biệt.

Gãy xương do nén thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh. Nhóm người này thường bị loãng xương và xương của họ tương đối dễ gãy. Nâng vật nặng hoặc ngã khi nghiêng về phía trước có thể gây gãy xương ở phía trước đốt sống.

Trong hình ảnh chụp X-quang bên dưới, chúng ta có thể thấy chiều dài phía trước của đốt sống thắt lưng thứ nhất bị rút ngắn, trong khi phía sau duy trì chiều cao bình thường, do đó tạo thành hình nêm.

Làm thế nào để biết nếu đó là gãy xương nén? Nếu có tiếng rắc khi người già ngã, đó có thể là dấu hiệu gãy xương.

Ngoài ra, nếu chỉ bị đau thắt lưng sau khi bị ngã mà không bị đau thần kinh hoặc đau lan tỏa ở chân, thì đó cũng có thể là dấu hiệu của gãy xương do nén.

Các tình trạng đau thắt lưng khác nhau yêu cầu các phương pháp điều trị khác nhau

1.Chấn thương cột sống thắt lưng cấp tính

Các triệu chứng có thể được cải thiện khi nghỉ ngơi, dùng thuốc (thuốc làm giãn cơ) và chườm lạnh (để giảm viêm).

Hầu hết các triệu chứng của mọi người đều thuyên giảm khi nghỉ ngơi, dùng thuốc và chườm lạnh mà không cần gặp bác sĩ.

Tuy nhiên, khoảng 5 phần trăm bệnh nhân sẽ bị đau dai dẳng và mãn tính (hơn bốn tuần). Trong trường hợp này, cần gặp bác sĩ để kiểm tra thêm X-quang và chụp cộng hưởng từ (MRI) để kiểm tra các tổn thương khác.

2.Thoát vị đĩa đệm

Có năm loại phương pháp điều trị rộng rãi.

Nếu không có triệu chứng yếu cơ, tê tay chân dai dẳng chứng tỏ đĩa đệm chưa chèn ép lên dây thần kinh, có thể áp dụng các phương pháp điều trị bảo tồn:

1. Thuốc: Dùng thuốc chống viêm không steroid, chẳng hạn như ibuprofen.
2. Vật lý trị liệu: Tập các cơ vùng lưng dưới để tăng sức mạnh, hoặc kéo giãn nhẹ dây thần kinh để thoát khỏi tình trạng chèn ép.
3. Liệu pháp thay thế: Hãy thử châm cứu, xoa bóp và giác hơi. Nếu sau khi thử 3 cách điều trị đầu tiên mà cơn đau không thuyên giảm hoặc xuất hiện các triệu chứng chèn ép dây thần kinh thì cần đến gặp bác sĩ kịp thời để có hướng điều trị tiếp theo như:
4. Tiêm steroid: Steroid được tiêm vào đĩa đệm thoát vị bằng ống tiêm để giảm viêm.
5. Điều trị phẫu thuật: Đây là phương án cuối cùng và hơn 95% bệnh nhân không cần đến.

Một số tình trạng đau thắt lưng phải được điều trị bằng phẫu thuật càng sớm càng tốt

Nói chung, chỉ nên xem xét điều trị bằng phẫu thuật nếu các cơ bị suy yếu nghiêm trọng kèm theo tình trạng tê dai dẳng ở bàn tay và bàn chân hoặc nếu cơn đau vẫn không thuyên giảm sau sáu tuần điều trị không phẫu thuật.

Rất hiếm khi phẫu thuật có thể gây ra các biến chứng như rách màng cứng. Mặc dù khả năng nó xảy ra là rất nhỏ, nhưng tốt nhất là nên tránh phẫu thuật nếu có thể. Hơn nữa, mô sẹo cục bộ cũng có thể hình thành sau phẫu thuật, làm tăng độ khó cho lần phẫu thuật tiếp theo.

Mặt khác, nếu bệnh nhân có các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng, phẫu thuật nên được thực hiện càng sớm càng tốt để đảm bảo an toàn. Nếu không, nó có thể gây ra thiệt hại không thể khắc phục cho dây thần kinh.

Hiện nay, các bác sĩ chủ yếu áp dụng phương pháp phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, vết rạch chỉ từ 2-3 milimet. Phẫu thuật này giúp giảm đau rõ rệt, các triệu chứng yếu cơ, tê bì của bệnh nhân sẽ dần được cải thiện.

Nhiều tài liệu y tế chính thống chỉ ra rằng hầu hết bệnh nhân có thể hồi phục hoàn toàn nếu phẫu thuật được thực hiện trong vòng bốn tháng sau khi bị yếu cơ. Sau bốn tháng, bệnh nhân có thể không hồi phục hoàn toàn ngay cả khi phẫu thuật.

Làm thế nào để chăm sóc cột sống thắt lưng và ngăn ngừa đau thắt lưng?

1. Duy trì tư thế tốt

Bảo đảm ngồi thẳng và cố gắng không cúi về phía trước.

Hình dưới đây cho thấy lượng áp lực lên cột sống thắt lưng của cơ thể con người ở các tư thế khác nhau. Các thanh màu đỏ biểu thị dữ liệu từ một nghiên cứu năm 1981, trong khi các thanh màu xanh biểu thị dữ liệu từ một nghiên cứu năm 1999.

Cả hai nghiên cứu đều chỉ ra rằng áp suất đĩa đệm thấp nhất khi một người nằm ngửa, trong khi áp lực đĩa đệm tăng lên khi một người nằm nghiêng.

Khi một người cúi về phía trước khi ngồi, áp lực lên các đĩa đệm cao gấp đôi so với khi họ đứng; khi một người ngả lưng khi ngồi, áp lực lên các đĩa đệm sẽ giảm đi. Áp lực lên các đĩa là lớn nhất khi một người đứng và nghiêng về phía trước.

Tại sao khi ngồi cúi người về phía trước sẽ gây áp lực lên các đĩa đệm nhiều hơn so với khi đứng?

Tục ngữ Trung Quốc có câu: “Nói khi đứng không gây đau lưng”. Vâng, có một số sự thật cho câu nói này. Phần thân trên được hỗ trợ bởi ba lực: cơ bụng ở phía trước, cột sống ở giữa và cơ thắt lưng ở phía sau. Các cơ bụng và lưng của chúng ta co lại khi đứng, giúp giảm bớt một số áp lực lên cột sống.

Cơ bụng và lưng của chúng ta giãn ra khi chúng ta ngồi và cúi người về phía trước, chỉ còn lại cột sống và đĩa đệm chịu áp lực, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

2. Giữ tư thế đúng khi nâng vật nặng

Giữ cho cột sống của bạn thẳng. Nhiều người bị thoát vị đĩa đệm do nâng vật nặng sai tư thế.

Bảo đảm uốn cong đầu gối và giữ thẳng cột sống khi nâng, đồng thời sử dụng đùi và bắp chân để nâng tạ thay vì dùng cơ lưng.

Đệm cứng có thể hỗ trợ cột sống.

Lưng và hông của chúng ta không được nâng đỡ tốt khi ngủ trên giường mềm, khiến cột sống thắt lưng không duy trì được độ cong tự nhiên. Do đó, cơ lưng luôn trong tình trạng căng thẳng, dễ gây đau nhức cơ.

4. Sử dụng gối thắt lưng

Gối thắt lưng giúp thư giãn các cơ lưng dưới.

Chúng ta có thể đặt một chiếc gối nhỏ sau thắt lưng khi ngồi hoặc nằm để hỗ trợ độ cong tự nhiên của cột sống thắt lưng và thư giãn các cơ ở lưng dưới.

5. Ngừng hút thuốc

Hút thuốc làm tăng tốc độ thoái hóa đĩa đệm.

Chất nicotin trong các sản phẩm thuốc lá sẽ ngăn cản các chất dinh dưỡng của cơ thể đi vào đĩa đệm, từ đó đẩy nhanh quá trình thoái hóa, mỏng và yếu đi.

Khi điều này xảy ra, nhân nhầy trong đĩa đệm có nhiều khả năng lồi ra ngoài.