Bệnh tự kỷ có chữa khỏi được không? Các triệu chứng và 6 cách cải thiện

Tự kỷ thường xuất hiện trong thời thơ ấu. Các triệu chứng của bệnh là gì? Điều trị như thế nào, có khỏi được không? Thực tế, trong quá trình điều trị trẻ tự kỷ, trước hết cha mẹ phải nhìn nhận và chấp nhận rằng con mình khác với những đứa trẻ khác.

Các triệu chứng thường gặp và đặc trưng của bệnh tự kỷ

Một người mẹ lần đầu tiên đưa người con 2 tuổi đến phòng khám. Đứa trẻ vừa bước vào đã òa khóc khi nhìn thấy phòng khám và hai nhân viên y tế lạ mặt. Người mẹ nói đứa trẻ sợ người lạ. Người mẹ cố gắng bế đứa trẻ vào, cháu bắt đầu đá lung tung và đánh vào mặt của mẹ. Kẹo, nhãn dán, đồ chơi, đều không có tác dụng với đứa nhỏ. Tôi yêu cầu mẹ để bé ở một góc an toàn và đưa cho bé một chiếc ghế đẩu, trên mặt ghế có nắp đậy có thể đóng mở. Đứa trẻ liền im lặng, liên tục mở và đóng nắp ghế, lặp đi lặp lại nhiều lần. Tôi bắt đầu hỏi mẹ đứa trẻ một số vấn đề.

“Cháu bé đã biết nói chưa?”, tôi hỏi. Người mẹ nói: “Trước kia thỉnh thoảng gọi bố mẹ, sau đó thì rất ít, cũng không biết tại sao nữa.” “Trẻ có hiểu chỉ dẫn hoặc dặn bảo của chị không? Nếu chị gọi tên của cháu, cháu có phản ứng không? Khi chị yêu cầu cháu lấy một đồ vật gì đó cho mình, cháu sẽ làm điều đó chứ?”, tôi hỏi. Người mẹ trả lời: “Đôi khi cháu có thể hiểu, nhưng không đáp lại nhiều lắm.”

“Cháu có thích chơi với những đứa trẻ khác không?” Tôi hỏi.

“Cháu là con một ở nhà, tình hình dịch bệnh nên tôi không dám đưa cháu đi chơi.” Người mẹ đáp.

“Cháu có thích chơi với mẹ hay bố không? Ví dụ, cháu sẽ đến ôm mẹ hay gì đó.” Tôi hỏi lại.

“Tương đối hiếm. Cháu thích chơi một mình và không để ý nhiều đến người khác.” Người mẹ trả lời.

Nói đến đây, đứa trẻ hét lên, và sau đó lại tập trung vào cái ghế của mình, hoàn toàn không để ý tới chúng tôi, như thể cháu thiếu các kỹ năng xã hội mà một người bình thường cần phải có. Điều này bao gồm giao tiếp bằng ngôn ngữ và ngôn ngữ cơ thể.

Khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể bao gồm giao tiếp bằng mắt với mọi người, mỉm cười với người khác, đáp lại khi mọi người gọi tên, quan sát những gì người khác… Thông thường, ngay cả khi những đứa trẻ bình thường cho dù tự chơi, một lúc sau chúng sẽ đột nhiên tìm bố mẹ để ôm… Đây đều là những chướng ngại giao tiếp điển hình của trẻ tự kỷ. Các kỹ năng ngôn ngữ của trẻ không những không được cải thiện dần như những đứa trẻ khác, mà ngược lại có hiện tượng giảm sút hoặc ngừng phát triển.

Ngoài ra, bản tính của trẻ là thích bắt chước, nhưng ở trẻ tự kỷ, các cháu hiếm khi học được các hành động của người lớn như vẫy tay, gọi điện thoại hoặc vỗ tay. Trẻ em cũng thích chia sẻ những điều thú vị, ví dụ, một đứa trẻ khoảng 1,5 tuổi sẽ chỉ cho mẹ khi nhìn thấy máy bay. Nhưng trẻ tự kỷ sẽ không chia sẻ những điều mà trẻ cảm thấy hứng thú, hơn nữa thường có những hành động không phù hợp với hoàn cảnh (chẳng hạn như trẻ đột ngột la hét như vừa rồi). Các cháu thích chơi một mình, ban đầu sẽ khiến cha mẹ cảm thấy con cái họ có tính thu mình và độc lập.

Sau khi tôi giải thích cho người mẹ, cô nói: “Không đúng, cháu sẽ bắt chước lời của tôi. Ví dụ, khi tôi nói trái cây, cháu sẽ lặp lại trái cây, v.v.”

“Đúng là có nhiều trẻ tự kỷ nói chuyện một mình và thích lặp lại những từ giống nhau. Trẻ lớn hơn cũng có ngữ điệu lạ khi nói và không ở trạng thái giao tiếp bình thường với mọi người. Các cháu không thể hiểu cảm xúc của người khác, có khi người khác khóc thì các cháu lại cười to, thiếu tương tác cảm xúc. Các cháu cũng không giỏi trong việc hiểu mối quan hệ giữa mọi người, chẳng hạn như không biết phân biệt mẹ là người thân, đâu là bác sĩ xem bệnh, ai là cô giáo dạy học v.v. Các cháu cần nhiều thời gian hơn để xây dựng mối quan hệ thân thiết với cha mẹ.

Ngoài ngôn ngữ lặp đi lặp lại, trẻ tự kỷ còn bướng bỉnh và có những hành vi, sở thích và hoạt động rất hạn chế và lặp đi lặp lại. Các cháu sẽ có những cử động lặp đi lặp lại khó hiểu như lắc đầu, lắc tay, lắc lư cơ thể, chẳng hạn như đứa trẻ ở trên thích mở và đóng nắp liên tục. Cháu sẽ lặp đi lặp lại nhiều lần cùng một hành động giống nhau, hơn nữa rất khó thay đổi, chẳng hạn như luôn thích ăn một loại thức ăn, sử dụng cùng một tấm khăn trải giường, đi bộ trên cùng một tuyến đường và mặc cùng một loại quần áo. Các cháu cũng có những sở thích rất đơn nhất, chẳng hạn như rất thích đồ chơi ô tô, và đặc biệt không chấp nhận những món đồ chơi khác. Cũng có trường hợp có sở thích đặc biệt với mặt hàng cơ khí, như máy hút bụi, quạt, v.v.

Một đặc điểm đặc trưng khác của chứng tự kỷ là khả năng cảm ứng và phản ứng bất thường. Phản ứng của trẻ tự kỷ đối với năm giác quan sẽ mạnh hơn hoặc ít hơn bình thường. Ví dụ, trẻ sẽ thích chạm vào những bề mặt sáng bóng, dùng lưỡi liếm những thứ lạ một cách khó hiểu, rất nhạy cảm với âm thanh và ánh sáng. Những điều này có thể khiến trẻ rất lo lắng trong một thời gian ngắn, thậm chí tức giận và có những hành vi bạo lực như đánh và cắn. Nhiều trẻ mắc chứng tự kỷ kèm theo các khuyết tật về trí tuệ hoặc khả năng học tập khác. So với những đứa trẻ khác, các cháu có nhiều khả năng bị lo âu, trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế và thậm chí dễ bị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) hơn. Trẻ dễ bị mất ngủ, ngoài ra do chỉ chọn một loại thức ăn nên dễ bị suy dinh dưỡng, dẫn đến tiêu chảy hoặc táo bón. Những hành vi và đặc điểm này có thể được phát hiện khi trẻ 18 tháng tuổi và có thể cần được bác sĩ kiểm tra thêm.

6 cách giúp trẻ nhỏ cải thiện chứng tự kỷ

Phải biết rằng, ngay cả khi một đứa trẻ được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ, nhưng không phải tất cả các chướng ngại đều giống nhau. Mỗi trẻ tự kỷ sẽ có những khoảng cách và trở ngại trong các phương diện khác nhau. Ví dụ, có một số trẻ em chỉ bị cản trở về mặt xã hội, nhưng về mặt nhận thức lại khá ổn; có một số trẻ ngoài khiếm khuyết nghiêm trọng về ngôn ngữ, còn bị trở ngại về trí tuệ và nhận thức v.v… Vì vậy, trong quá trình điều trị, cần đánh giá toàn diện những trở ngại và vấn đề của trẻ, đưa ra sự trợ giúp phù hợp.

Các mục tiêu đơn giản của việc điều trị hoặc giúp đỡ những trẻ em mắc chứng tự kỷ là: cải thiện khả năng xã hội, ngôn ngữ và khả năng thích ứng với môi trường của trẻ, giảm các hành vi tiêu cực (như hành vi bạo lực, lắc lư, v.v.), tăng cường khả năng học tập và nhận thức. Vậy làm thế nào để có thể đạt được những mục tiêu này?

1. Chẩn đoán sớm và lập kế hoạch giáo dục sớm

Nhiều nghiên cứu đã xác nhận rằng một đứa trẻ được xác định mắc chứng tự kỷ và bắt đầu tham gia vào chương trình giáo dục càng sớm, thì sẽ có tiên lượng tốt hơn.

Chương trình giáo dục là phương án giáo dục phù hợp với nhu cầu cá nhân dành cho trẻ tự kỷ.

Kế hoạch giáo dục sớm là tùy theo nhu cầu cá nhân của trẻ tự kỷ mà xây dựng phương án giáo dục. Phương pháp giáo dục sớm hiệu quả hơn được xây dựng bởi các nhà phân tích tự kỷ chuyên nghiệp sau khi đánh giá cẩn thận về hành vi và chẩn đoán của trẻ, đó là sử dụng phương pháp điều trị phân tích hành vi (ABA). Nó thông qua phân tích một hành vi cụ thể của bệnh nhân, hiểu các nguyên nhân và hậu quả, sau đó cải thiện hành vi.

Nguyên nhân và hậu quả của hành vi là gì? Ví dụ đơn giản: đứa trẻ đói (nguyên nhân), chỉ vào bình sữa (hành vi), và người mẹ đang pha sữa (hậu quả). Sau khi biết nhân quả, liền có thể củng cố hoặc giảm bớt một số hành vi, ví dụ như để trẻ chỉ vào bình sữa và giao tiếp bằng mắt với bạn, sau khi bạn pha sữa, lúc sau hãy để trẻ chỉ vào bình, giao tiếp bằng mắt với bạn và nói “sữa”, bạn lại pha sữa. Cư như vậy, thông qua phân tích cẩn thận, từng bước tăng cường cải thiện hành vi.

Ở các trường ABA chuyên nghiệp, sẽ có nhiều hình thức giảng dạy khác nhau, về cơ bản giáo viên sẽ cho trẻ dùng liệu pháp phân tích hành vi như vậy theo cách một thầy một trò (hoặc ít nhất một thầy và hai trò). Thời gian giảng dạy hiệu quả tối thiểu là 25 giờ mỗi tuần (tức là 5 giờ một ngày, 5 ngày một tuần). Phạm vi giáo dục chủ yếu nhằm mục đích tăng cường cải thiện ngôn ngữ, xã hội, vui chơi, bắt chước, học tập và thể hiện bản thân của trẻ. Ở mỗi giai đoạn sẽ đánh giá lại nhu cầu của trẻ mà vẽ lại kế hoạch phương án dạy học.

2. Tích cực tham gia vào việc học của con

Một số trường để phụ huynh tích cực tham gia trong việc giảng dạy. Cũng có các giáo viên với các kỹ năng khác nhau, chẳng hạn như giáo viên ngôn ngữ, giáo viên vật lý trị liệu, v.v để điều trị cho trẻ em tại nhà của bệnh nhân. Phụ huynh nên tích cực tham gia và học hỏi từ phương pháp của giáo viên, sau đó sử dụng phương pháp tương tự để trao đổi luyện tập với con.

3. Đặt mục tiêu học tập nhỏ

Ngoài giáo dục sớm và liệu pháp phân tích hành vi. Cha mẹ có thể làm gì ở nhà? Nếu cha mẹ muốn rèn luyện cho con một số kỹ năng nhận thức đơn giản, chẳng hạn như học cách nhận biết hình dạng v.v. Cha mẹ có thể chia mục tiêu học tập của con thành nhiều bước nhỏ, đưa ra những hướng dẫn đơn giản, cộng thêm sự giúp đỡ, khen thưởng thành công. Ví dụ, đầu tiên cho trẻ nhận biết “hình tròn”, hướng dẫn là “hình tròn”, trợ giúp là cầm tay trẻ để vẽ hình tròn, cuối cùng là phần thưởng mà trẻ thích.

4. Giảm kích ứng

Đối với trẻ tự kỷ đặc biệt nhạy cảm với các giác quan, cha mẹ cũng nên tìm hiểu kỹ điều gì khiến trẻ lo lắng hoặc phản ứng thái quá, ví dụ như hình ảnh trên TV, âm lượng nhạc, độ chật của quần áo… đều có thể dễ dàng điều chỉnh. Đồng thời khi cùng trẻ giao tiếp, đầu tiên cha mẹ có thể sử dụng giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể, chẳng hạn như giao tiếp bằng mắt, nắm tay nhẹ nhàng, nét mặt,… để tương tác. Nhớ đừng làm động tác mạnh để trẻ có cảm giác an toàn.

5. Ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh

Cha mẹ có thể vạch ra thời gian làm việc và nghỉ ngơi điều độ, để trẻ ngủ đủ giấc mỗi ngày. Cắt giảm thực phẩm chế biến sẵn cho trẻ. Cho những trẻ quá kén ăn uống bổ sung vitamin hoặc nhờ bác sĩ bổ sung thêm sữa dinh dưỡng.

6. Điều trị bằng thuốc

Nhiều trẻ tự kỷ mắc các bệnh tâm thần khác, bao gồm ADHD, lo âu, trầm cảm, mất ngủ, rối loạn ám ảnh cưỡng chế hoặc một số hành vi bạo lực không kiểm soát được.v.v.. Nếu có bất kỳ vấn đề hoặc chẩn đoán nào được đề cập ở trên, hãy hỏi bác sĩ xem có cần dùng thuốc và kiểm soát hay không.

Bệnh tự kỷ có chữa khỏi được không?

Bệnh tự kỷ có chữa khỏi được không? Đây là vấn đề khiến nhiều bậc phụ huynh lo lắng. Câu trả lời dĩ nhiên là “có thể”.

Nếu tình trạng rối loạn tự kỷ của trẻ không nghiêm trọng về mọi mặt, hơn nữa nếu được phát hiện và điều trị sớm, một số trẻ sẽ dần bước ra khỏi phạm vi định nghĩa về chứng tự kỷ. Nhưng những đứa trẻ này cũng có thể gặp các vấn đề về ngôn ngữ, cảm xúc hoặc khả năng tập trung ở một mức độ nào đó. Ngoại trừ một số bệnh nhân nặng, nhiều trẻ tự kỷ nếu được phát hiện sớm sẽ có nhiều khả năng tiến bộ rất lớn. Điều này đòi hỏi sự giao tiếp và kiên nhẫn, bồi dưỡng của cha mẹ, giáo viên, nhân viên xã hội và bác sĩ, trợ giúp các cháu thích nghi với môi trường của mình, sống một cuộc sống bình thường nhất có thể.

Giới thiệu tác giả: