Hướng dẫn cơ bản về hội chứng mệt mỏi kinh niên: Triệu chứng, nguyên nhân, điều trị, và giải pháp tự nhiên
Hội chứng mệt mỏi kinh niên (CFS), còn được gọi là viêm não tủy cơ (ME), là một rối loạn tàn tật và phức tạp. Bài viết này cung cấp các thông tin cơ bản về triệu chứng, nguyên nhân, cách điều trị và các giải pháp tự nhiên cho chứng bệnh này.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), ước tính CFS ảnh hưởng tới hơn 2.5 triệu người Mỹ, [trong đó] trên 90% người bệnh không được chẩn đoán. CDC ước tính căn bệnh này gây thiệt hại cho nền kinh tế Hoa Kỳ khoảng 17 đến 24 tỷ USD hàng năm vì các hóa đơn y tế và mất thu nhập.
Căn bệnh này gây ra sự mệt mỏi quá mức về thể chất và tinh thần kéo dài trong ít nhất 6 tháng, thường ảnh hưởng đến phụ nữ nhiều hơn đàn ông. Các triệu chứng trở nên nặng hơn khi hoạt động thể chất và tinh thần. Không giống như cảm giác mệt mỏi thông thường, hội chứng mệt mỏi kinh niên không cải thiện đáng kể khi nghỉ ngơi.
Do sự thiếu hiểu biết rõ ràng về căn bệnh này, nên nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị đều là những chủ đề của nghiên cứu và tranh luận y học.
Những triệu chứng và các dấu hiệu sớm của hội chứng mệt mỏi kinh niên là gì?
Người bị CFS thường mệt mỏi quá mức và không cải thiện khi nghỉ ngơi. Người bệnh không thể thực hiện các hoạt động thông thường hoặc thực hiện không tốt như trước đây. Đôi khi, CFS có thể khiến họ phải nằm liệt giường.
CFS có xu hướng trở nặng hơn đi khi hoạt động thể chất và tinh thần. Các bác sĩ gọi đây là tình trạng khó chịu sau gắng sức (PEM). Các triệu chứng CFS khác bao gồm các vấn đề với giấc ngủ (mất ngủ hoặc ngủ không ngon giấc), suy nghĩ và tập trung (“sương mù não”), đau đớn về thể chất không đặc hiệu, chóng mặt/choáng váng.
Những người bị CFS có thể không giống như bị bệnh. Tuy nhiên, họ có các biểu hiện sau:
- Không thể hoạt động như trước khi bị bệnh
- Bị suy giảm khả năng hoàn thành các công việc hàng ngày, như rửa chén hoặc nấu ăn
- Thường gặp khó khăn để duy trì công việc, đi học, và hòa nhập trong đời sống gia đình và xã hội.
CFS có thể trở thành căn bệnh kinh niên và tàn tật trầm trọng. Theo CDC, có ít nhất 1/4 bệnh nhân phải nằm liệt giường hoặc ở nhà một thời gian dài trong lúc bị bệnh.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Các vấn đề về giấc ngủ, như chứng mất ngủ.
- Đau cơ và/hoặc khớp.
- Đau đầu.
- Đau họng hoặc đau các tuyến mà không sưng tấy.
- Các triệu chứng nặng hơn khi gắng sức về thể chất và tinh thần.
- Các vấn đề về tập trung, trí nhớ ngắn hạn, khó nói hoặc hiểu lời nói.
- Các triệu chứng giống như cúm.
- Chóng mặt hoặc buồn nôn.
- Nhịp tim nhanh hoặc không đều.
Nguyên nhân gây ra hội chứng mệt mỏi kinh niên?
Các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm ra nguyên nhân gây ra CFS, nhưng có một số khả năng. Một số yếu tố có thể bao gồm di truyền, chấn thương, hoặc các vấn đề về sử dụng năng lượng. Tuy nhiên, các giả thuyết chính bao gồm tiền sử nhiễm trùng, những thay đổi tự miễn dịch, căng thẳng, và rối loạn chức năng ty thể.
Tiền sử nhiễm trùng
Đối với một số người, sự khởi phát CFS gợi nhớ đến cơn cúm. Cơn cúm này thường đặc biệt nặng và kéo dài bất thường – được ít nhất một chuyên gia gọi là “cúm chết người.” Do đó, chẩn đoán ban đầu của CFS thường là “mệt mỏi sau nhiễm virus (PVF),” thường chuyển thành hội chứng mệt mỏi kinh niên khi các triệu chứng vẫn không cải thiện sau 6 tháng.
Điều này đã khiến một số nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng nhiễm trùng gây ra CFS. Gần 1/10 người bị nhiễm virus Epstein-Barr, virus Ross River, hoặc vi khuẩn Coxiella burnetti sẽ phát triển các triệu chứng thành CFS. Những người bị bệnh nhiễm trùng có các triệu chứng trầm trọng dễ tiến triển thành bệnh CFS hơn so với những người có các triệu chứng nhẹ. Nhưng không phải tất cả những người bị CFS đều bị các bệnh nhiễm trùng này, vì tiền sử nhiễm trùng không phải là một dấu hiệu phải có.
Những bệnh nhiễm trùng khác có liên quan đến CFS là:
- Human herpesvirus 6
- Enterovirus
- Rubella
- Nấm Candida albicans
- Bornavirus
- Mycoplasma
- Virus suy giảm miễn dịch ở người (HIV)
Tuy nhiên, theo CDC, không có mối liên quan trực tiếp nào giữa các bệnh nhiễm trùng này và CFS.
Các mô tả về COVID kéo dài cũng phù hợp với các mô tả của PVF (mệt mỏi sau nhiễm virus) và CFS, đến mức một số chuyên gia hàng đầu về CFS cho rằng không thể phân biệt được COVID kéo dài với CFS.
Những thay đổi trong hệ miễn dịch
CFS có thể là do sự thay đổi của hệ miễn dịch và cách hệ miễn dịch phản ứng với nhiễm trùng hoặc căng thẳng. CFS có một số đặc điểm giống với bệnh tự miễn (hệ miễn dịch tấn công các mô lành mạnh trong cơ thể của chính mình, chẳng hạn như bệnh viêm khớp dạng thấp). Ví dụ, cả CFS và hầu hết các bệnh tự miễn đều phổ biến hơn ở phụ nữ, và cả hai đều đặc trưng bởi sự gia tăng tình trạng viêm. Tuy nhiên, các dấu hiệu khác của bệnh tự miễn, như tổn thương mô, không được tìm thấy ở những bệnh nhân bị CFS.
Rối loạn chức năng ty thể
Một nghiên cứu gần đây ở Anh Quốc cho thấy các tế bào của những bệnh nhân CFS thường ít có khả năng tạo ra năng lượng bổ sung để đối phó với căng thẳng. Đặc biệt là ty thể ít có khả năng tạo ra năng lượng, chỉ gia tăng sản xuất năng lượng hơn 44%. Điều này trái ngược với các tế bào bình thường có thể tăng sản xuất năng lượng lên đến 98% để đối phó với căng thẳng. Các tế bào bình thường có thể tiêu thụ oxy nhiều gấp hai lần khi đối phó với căng thẳng so với các tế bào của những bệnh nhân CFS.
Căng thẳng và trục HPA
Một số bác sĩ xem CFS là một rối loạn chức năng của trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (trục HPA). Trục HPA là một mạng lưới phức tạp có vai trò kiểm soát phản ứng của cơ thể đối với căng thẳng và điều chỉnh một loạt các quá trình như phản ứng miễn dịch, tiêu hóa, sử dụng năng lượng, và tâm trạng. Căng thẳng thể chất hoặc cảm xúc có thể ảnh hưởng đến trục này.
Sự điều hòa trục HPA liên quan đến các kết nối giữa 3 phần của hệ thần kinh: vùng dưới đồi, tuyến yên, và tuyến thượng thận. Những hormone được phóng thích, như hormone phóng thích corticotrophin (CRH), và hormone vỏ thượng thận (ACTH), cortisol, v.v. Khi những hormone này trở nên mất cân bằng, nhiều hệ thống và chức năng của cơ thể, bao gồm phản ứng miễn dịch, có thể bị ảnh hưởng.
Cortisol, hay còn gọi là “hormone căng thẳng,” giúp giảm viêm và làm dịu phản ứng miễn dịch. Mặc dù lượng cortisol quá cao có liên quan đến lo lắng, tăng cân, cao huyết áp, và hội chứng Cushing, nhưng mức cortisol thấp cũng có thể gây suy nhược. Hàm lượng cortisol thấp làm tăng viêm và khiến hệ miễn dịch rơi vào trạng thái kích hoạt kinh niên.
Những người bị CFS thường báo cáo về tình trạng căng thẳng thể chất và cảm xúc trước khi bị bệnh. Một số bệnh nhân CFS có mức cortisol thấp hơn những người khỏe mạnh, nhưng vẫn ở trong giới hạn bình thường. Một số bác sĩ kê toa cortisol cho những bệnh nhân CFS có mức cortisol thấp hơn bình thường.
Có một số cách có thể làm để tăng cortisol một cách tự nhiên, bao gồm rèn luyện thói quen ngủ đều đặn, ăn trái bưởi, uống các chất bổ sung như cam thảo (không phải kẹo mà là thực phẩm bổ sung), iron (sắt), và nhân sâm. Tránh các loại bột và đường tinh chế, cũng như ăn các thực phẩm giàu sắt, cũng có thể tăng mức cortisol.
Nếu bạn gặp một bác sĩ nội tiết chuyên điều trị CFS, bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm máu để xác định nồng độ các hormone. Nếu có thể, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị bằng hormone khác nhau để giải quyết sự mất cân bằng ở trục HPA. Một số bệnh nhân đã giảm bớt các triệu chứng đáng kể qua những phương pháp điều trị này.
Những người nào dễ bị hội chứng mệt mỏi kinh niên?
Các yếu tố nguy cơ của hội chứng mệt mỏi kinh niên bao gồm:
- Tuổi: CFS có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng hầu hết thường từ 21 đến 60 tuổi.
- Giới tính: Phụ nữ thường được chẩn đoán bị CFS nhiều hơn gấp 4 lần so với đàn ông, có thể là vì phụ nữ thường thảo luận về các triệu chứng với bác sĩ hơn.
- Các vấn đề y tế khác: Những người có tiền sử bị các bệnh phức tạp khác, chẳng hạn như đau cơ xơ hóa hoặc hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng, có thể có nhiều khả năng bị CFS.
- Căng thẳng: Những bệnh nhân bị căng thẳng kinh niên có nhiều khả năng làm quá tải hệ nội tiết và trục HPA, có thể dẫn đến suy yếu các hệ thống khác, gây CFS.
Các xét nghiệm để phát hiện hội chứng mệt mỏi kinh niên?
Không có xét nghiệm đặc hiệu nào cho CFS, nhưng bác sĩ sẽ đánh giá bệnh khi hỏi tiền sử y khoa và thăm khám sức khỏe cho bạn. Các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu và nước tiểu sẽ giúp loại trừ các bệnh khác, như thiếu máu (thiếu hồng cầu), tuyến giáp hoạt động kém, hoặc các vấn đề về gan và thận. Việc chẩn đoán CFS cần thời gian bởi vì trước tiên phải loại trừ tất cả các bệnh có khả năng khác.
Viện Y học Hoa Kỳ đã đề xuất các hướng dẫn giúp xác định các đặc điểm mệt mỏi của CFS là:
- Làm gián đoạn đáng kể khả năng tham gia vào các hoạt động trước khi bị bệnh
- Kéo dài hơn 6 tháng, nhưng không kéo dài suốt đời.
- Không giảm bớt đáng kể khi nghỉ ngơi.
- Tình trạng xấu đi khi gắng sức về thể chất hoặc tinh thần
Để đạt các tiêu chí chẩn đoán CFS của Viện Y học, cũng cần có ít nhất một trong hai triệu chứng sau:
- Khó tập trung, trí nhớ kém, giảm chú ý
- Choáng váng nặng hơn khi đứng lên từ tư thế ngồi hoặc nằm
Các hướng dẫn cũng lưu ý rằng các triệu chứng phải kéo dài trong ít nhất 6 tháng và có “ít nhất một nửa thời gian với cường độ vừa phải, đáng kể, hoặc trầm trọng.” Thông thường, bệnh nhân cũng có một số triệu chứng được đề cập trong phần Triệu chứng phía trên.
CFS có làm tăng nguy cơ bị các bệnh khác không?
Một số tình trạng có thể xảy ra cùng một lúc với CFS như chứng ù tai, hội chứng ruột kích thích (IBS), và trầm cảm, nhưng không tồn tại mối liên hệ nhân quả. Nghiên cứu cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa trầm cảm có liên quan CFS và một chẩn đoán điển hình của trầm cảm trên lâm sàng. Một số nghiên cứu đã liên kết CFS với sự gia tăng tỷ lệ của một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư hạch không Hodgkin. Căn bệnh này cũng có liên quan đến tỷ lệ tự tử trên mức trung bình. Tuy nhiên, cần nghiên cứu thêm để xác nhận các mối tương quan này.
Nói chung, các biến chứng của CFS thường mang tính cá nhân, tài chính và hành vi vì nhiều bệnh nhân chỉ là không thể sống, làm việc, và giao tiếp xã hội như trước khi bị bệnh.
Các phương pháp điều trị cho hội chứng mệt mỏi kinh niên
Mặc dù không có phương pháp chữa trị hoặc kiểm soát chứng CFS nào phù hợp với tất cả mọi người, nhưng vẫn có một số lựa chọn điều trị.
Bác sĩ có thể thảo luận tất cả các lựa chọn điều trị với bạn, giải thích các lợi ích và nguy cơ của mỗi phương pháp. Điều quan trọng là cần phát triển một kế hoạch điều trị phù hợp với mức độ mệt mỏi và tình trạng của bạn.
Bạn có thể cần lời khuyên về những thay đổi lối sống và các phương pháp điều trị chuyên biệt. Có một số phương pháp điều trị chuyên biệt cho CFS.
Trị liệu hành vi nhận thức (CBT)
Nếu bạn bị CFS nhẹ hoặc vừa, bạn có thể đáp ứng với liệu pháp hành vi nhận thức (CBT). CBT là phương pháp điều trị bằng trò chuyện giúp kiểm soát các triệu chứng bằng cách thay đổi thói quen suy nghĩ và hành vi. Hãy chọn một nhà trị liệu CBT có kinh nghiệm điều trị chứng CFS có thể cung cấp phương pháp điều trị riêng cho từng người.
Dùng trị liệu CBT không có nghĩa là CFS được xem là một bệnh về tâm lý. CBT được dùng để trợ giúp bệnh nhân kiểm soát nhiều căn bệnh kéo dài khác nhau.
Quản lý năng lượng
Quản lý năng lượng có mục đích nhằm hướng dẫn cách sử dụng các mức năng lượng tốt nhất trong cuộc sống hàng ngày, mà không làm các triệu chứng trầm trọng hơn. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên theo dõi các hoạt động hàng ngày bằng nhật ký hoặc ứng dụng điện thoại.
Một số người bị CFS phát hiện rằng những chương trình tập thể dục có thể giảm bớt các triệu chứng. Nhưng đối với một số người, tập thể dục không đem lại khác biệt gì hoặc thậm chí làm các triệu chứng trầm trọng hơn. Nếu bạn nghĩ rằng việc tập thể dục có thể giúp ích, hãy thảo luận về một kế hoạch cho riêng mình với một chuyên gia sức khỏe (như nhà trị liệu vật lý) có kinh nghiệm làm việc với những người bị CFS. Nói chung, những người bị bệnh nên tăng vận động trong giới hạn có thể mà không làm trầm trọng thêm các triệu chứng.
Thuốc
Không có một loại thuốc đặc hiệu nào trong điều trị CFS, nhưng một số loại thuốc có thể được dùng để giảm bớt các triệu chứng.
Các loại thuốc giảm đau không kê toa có thể được dùng để điều trị các cơn đau đầu, cũng như đau cơ và khớp có liên quan đến CFS. Bác sĩ có thể kê các loại thuốc giảm đau mạnh hơn, thường chỉ dùng trong thời gian ngắn.
Đôi khi bác sĩ có thể kê các thuốc chống trầm cảm cho bệnh nhân CFS đang bị đau hoặc khó ngủ, hoặc để đối phó với chứng trầm cảm có thể xảy ra sau khi bị CFS. Amitriptyline là thuốc chống trầm cảm ba vòng liều thấp thỉnh thoảng được kê toa để giúp giảm đau cơ.
Một số bác sĩ cũng phát hiện rằng việc dùng zolpidem gián đoạn giúp các bệnh nhân CFS có được giấc ngủ sâu và lâu hơn, đây là điều thường khó đạt được ở bệnh nhân CFS. Tác dụng của thuốc này rất nhanh, và để bảo đảm an toàn, bệnh nhân nên đi ngủ trong vòng vài phút sau khi dùng. [Ngoài ra], việc dùng thuốc lâu dài thường dẫn đến tình trạng dung nạp thuốc (nhờn thuốc).
Tâm trí ảnh hưởng đến hội chứng mệt mỏi kinh niên như thế nào?
Trong cuộc khảo sát về các phương thức điều trị của Hiệp hội Viêm cơ não tủy và Hội chứng mệt mỏi kinh niên Hoa Kỳ (AMECFSS), gần 50% bệnh nhân CFS cho thấy các kỹ thuật thiền định và thư giãn rất hữu ích. Những người thiền định thường xuyên cho biết họ bình tĩnh hơn và có sự cải thiện cách nhìn với cuộc sống. Thiền định cũng có hiệu quả trong việc kiểm soát cơn đau do hệ thần kinh phản ứng quá mức. Giống như việc nghỉ ngơi, thiền định dường như không gây hại và chỉ đem lại các kết quả cải thiện chung.
Những bệnh nhân bị CFS, đặc biệt là những người bị ám ảnh với trầm cảm, lo lắng, sợ hãi, và tức giận, có thể hưởng lợi rất nhiều từ việc thực hành “buông bỏ.”
Các phương pháp tự nhiên cho hội chứng mệt mỏi kinh niên
Không có phương pháp chữa trị nào cho CFS trong y học cổ truyền phương Tây hoặc y học thay thế. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy Trung Y (TCM) và một số phương pháp can thiệp tâm/thân có thể giúp ích.
Trung Y
CFS được cho là có liên quan đến các hội chứng dưới đây trong Trung Y:
- Tỳ khí hư
- Thận âm hư
- Thận dương hư
- Thiếu hụt tinh khí
Nghiên cứu cho thấy các giải pháp can thiệp của Trung Y như thảo dược Trung Quốc, châm cứu, khí công, cứu ngải, và bấm huyệt có thể giúp điều trị CFS.
Các liệu pháp tâm/thân
Bệnh nhân CFS có thể bị căng thẳng, lo lắng, và trầm cảm, nhưng CDC lưu ý rằng các thuốc để điều trị các triệu chứng này có thể làm trầm trọng các triệu chứng CFS.
Vì vậy, CDC khuyên rằng bạn nên thử nghiệm các liệu pháp không dùng thuốc như thở sâu với thư giãn cơ, xoa bóp, kéo giãn cơ, yoga, và khí công.
Một phân tích gộp được công bố trên BMC Complementary and Alternative Medicine vào năm 2011 phát hiện rằng khí công và xoa bóp tuina có tác động tích cực đối với các triệu chứng CFS, trong khi vi lượng đồng căn và chữa bệnh từ xa không cho thấy hiệu quả tốt hơn giả dược. Trong số rất nhiều chất bổ sung, phân tích cho thấy chỉ có nicotinamide adenine dinucleotide hydride (NADH) và magiesium là có ích.
Cách ăn uống và thực phẩm bổ sung
Nghiên cứu về mối liên quan giữa việc ăn uống và CFS vẫn còn tương đối ít và chưa có kết luận chắc chắn, nhưng một số phương pháp có thể giúp ích.
Nghiên cứu vẫn chưa thiết lập một cách ăn uống cụ thể có hiệu quả trong điều trị CFS. Tuy nhiên, AMECFSS công nhận giá trị của cách ăn uống lành mạnh trong việc kiểm soát các triệu chứng của CFS, bao gồm loại bỏ các thực phẩm có thể làm triệu chứng trầm trọng thêm.
Một đánh giá năm 2018 về các phương pháp điều trị dinh dưỡng đối với CFS trên Biomedicine and Pharmacotherapy cho thấy nhiều bệnh nhân CFS bị thiếu các vitamin, chất khoáng, và acid béo cần thiết. Theo phân tích, vitamin A, và vitamin E là những vitamin đặc biệt hứa hẹn [sẽ giúp ích] cần được kiểm tra thêm.
Một đánh giá năm 2017 đối với các nghiên cứu về cách ăn uống và các chất bổ sung được đăng trên Tập san Journal of Nutrition and Human Dietetics cho thấy một số chất bổ sung giúp cải thiện mệt mỏi và các triệu chứng khác.
Bao gồm:
- Probiotics
- Coenzyme Q10
- Polyphenol (đặc biệt là từ chocolate đen)
- Nicotinamide adenine dinucleotide hydride (NADH)
Ngoài những chất này, các bác sĩ đã khuyến nghị:
- Liều lớn vitamin C (1,000 đến 3,000 mg/ngày)
- B-12 chích tĩnh mạch
- Các chất bổ sung magnesium
- Bổ sung vitamin B tổng hợp
Một nghiên cứu phát hiện rằng các polyphenol đặc biệt trong chocolate đen giúp làm giảm các triệu chứng liên quan đến CFS. Những polyphenol này cũng có trong các thực phẩm như trà xanh, các loại quả mọng và đậu, nhưng không được nghiên cứu riêng lẻ.
Polyphenol và các chất chống oxy hóa khác được cho là giúp đảo ngược các tác hại của các gốc tự do có thể gây bệnh. Một giả thuyết về các cơ chế cơ bản gây nên CFS có thể là do căng thẳng oxy hóa một phần. Những chất oxy hóa này giúp chống lại những gốc tự do gây ra căng thẳng oxy hóa.
Một đánh giá trên 22 nghiên cứu cũng cho thấy việc bổ sung cả D-ribose hoặc các acid béo omega-3 có thể làm giảm một số triệu chứng của CFS.
Những nghiên cứu này tập trung hầu hết vào việc bổ sung ăn uống bởi vì những phát hiện hàm lượng dinh dưỡng thấp trong những người bị CFS. Ăn các thực phẩm giàu những dưỡng chất này cũng có thể giúp giảm bớt triệu chứng, có thể kết hợp hoặc không kết hợp với các chất bổ sung.
Làm thế nào để ngăn ngừa hội chứng mệt mỏi kinh niên?
Vì nguyên nhân của CFS không được xác định, nên không có phác đồ phòng ngừa rõ ràng nào cho căn bệnh này. Căng thẳng kinh niên có thể khiến một người dễ bị nhiễm trùng, từ đó dẫn đến CFS cũng như rối loạn chức năng trục HPA. Vì vậy, kiểm soát căng thẳng, ngủ và ăn uống điều độ, thực hành các thói quen tốt về sức khỏe tinh thần đều được cho là giúp làm giảm tỷ lệ bị CFS.
Ngủ, nghỉ ngơi, và thư giãn
Một số nghiên cứu đã khám phá ra mối liên quan tiềm ẩn giữa CFS và tình trạng thiếu ngủ. Một số bằng chứng cho thấy bệnh nhân CFS thường ngủ ít hơn và có giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) ít hơn những người không bị bệnh này. Đây là một lĩnh vực đang được nghiên cứu.
Những vấn đề giấc ngủ khiến các triệu chứng CFS trầm trọng hơn chẳng hạn như:
- Các vấn đề về giấc ngủ.
- Ngủ không ngon giấc hoặc trằn trọc.
- Ngủ quá nhiều.
- Ngủ cả ngày và mất ngủ vào ban đêm.
Các bệnh nhân cần tạo lập một mô hình giấc ngủ bình thường. Ngủ quá nhiều thường không cải thiện các triệu chứng và ngủ cả ngày có thể gây mất ngủ vào ban đêm.
The Sleep Foundation cung cấp một hướng dẫn hữu ích để cải thiện chất lượng giấc ngủ bằng cách thay đổi hành vi, môi trường, và cách ăn uống. Nếu giấc ngủ không cải thiện với những thay đổi này, đó có thể là một vấn đề giấc ngủ tiềm ẩn cần giải quyết.
Nếu bạn cần nghỉ ngơi cả ngày, bác sĩ nên giúp bạn xác định cách tốt nhất để thực hiện điều này. Ví dụ, bác sĩ có thể gợi ý các giai đoạn nghỉ ngơi giới hạn trong 1 tiếng rưỡi và các phương pháp thư giãn, chẳng hạn các bài tập thở.
Nhiều bệnh nhân CFS cũng cảm thấy nhạy cảm với ánh sáng và tiếng ồn. Ví dụ, nhiều bệnh nhân nhận thấy làm việc dưới ánh đèn huỳnh quang làm trầm trọng hơn tình trạng mệt mỏi cả về thể chất và tinh thần. Thay đổi ánh sáng trong nhà và nơi làm việc từ đèn huỳnh quang thành đèn LED và đèn sợi đốt có thể giúp cải thiện các mức năng lượng.
CFS là một khuyết tật được công nhận theo Đạo luật về Người khuyết tật Hoa Kỳ (ADA), vì vậy bạn có thể thảo luận với ông chủ của mình để có được những điều chỉnh hợp lý về không gian làm việc của bản thân.
Nằm nghỉ trên giường quá nhiều có thể gây ra các biến chứng, bao gồm lở loét do tỳ đè và các cục máu đông. Nên thảo luận những vấn đề này, và cách phòng tránh với bác sĩ và những người chăm sóc của bạn.
Tập thể dục
Tập thể dục quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng khó chịu sau gắng sức (PEM), trong đó người bệnh thường ít năng lượng sau khi tập và có thể không thể hồi phục sức lực về như cũ trong nhiều ngày (hoặc lâu hơn). Vấn đề của tập thể dục đang là chủ đề gây nhiều tranh cãi trong bệnh CFS. Một số nghiên cứu cho thấy một chương trình trị liệu tập thể dục theo cấp độ (GET) có thể có ích cho bệnh nhân, nhưng toàn bộ một số ra của Tập san Journal of Health Psychology đã đặt câu hỏi về phương pháp này. Theo nghiên cứu đang diễn ra tại bệnh viện Mayo Clinic, câu hỏi là liệu tập thể dục có tốt cho bệnh nhân – và nếu có, thì bao nhiêu – vẫn chưa có lời giải đáp.
Mặc dù có những khác biệt nhỏ trong phương pháp, cả CDC và Hiệp hội ME của Anh đều khuyên rằng nên tập thể dục theo nhịp độ và từ từ – và thông thường là theo hướng dẫn của một chuyên gia được đào tạo.
Các nguồn tham khảo hữu ích
Đây là một nguồn vô cùng hữu ích, đặc biệt là giúp bạn chuẩn bị cho một cuộc thăm khám với bác sĩ để thảo luận các triệu chứng. Chẩn đoán CFS thường tốn 1 năm hoặc hơn từ khi bắt đầu đến lúc xác nhận chẩn đoán. Bộ công cụ này có thể rút ngắn thời gian để chẩn đoán.
Đây là cuốn sách bán chạy nhất về CFS và được nhiều bác sĩ khác đánh giá là cuốn sách hay nhất dành cho người không có chuyên môn. Tiến sĩ Teitelbaum đã nghiên cứu và điều trị CFS tại một cơ sở y tế trong hơn 30 năm. Ấn bản mới nhất của ông bao gồm tất cả các phương thức điều trị được nhắc đến ở trên, cũng như một phần về “sự kết nối tâm trí/cơ thể/tinh thần (MBS).”
Mặc dù đây là một tổ chức của Anh, nhưng Hiệp hội ME cung cấp các tài nguyên hữu ích để đối phó với CFS, mệt mỏi sau nhiễm virus, và COVID kéo dài. Tổ chức này đã hoạt động từ năm 1980; trong một số phương diện, việc điều trị và nghiên cứu về CFS ở Anh còn tiến bộ hơn ở Hoa Kỳ vì căn bệnh này đã được điều trị trong lịch sử Anh với ít hoài nghi hơn.
Hiệp hội viêm cơ não tủy và hội chứng mệt mỏi kinh niên
Đối tác của Hiệp hội ME Vương quốc Anh, AMECFSS có một trang web cung cấp sự trợ giúp, tiếp cận với các bác sĩ chuyên điều trị CFS, thông tin về nghiên cứu mới nhất, v.v.
Ăn gì khi bị hội chứng mệt mỏi kinh niên
Vân Hi và Thanh Ngọc biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
