Moai: Truyền thống giúp người Nhật Bản sống thọ hơn và hạnh phúc hơn

Khi tìm kiếm sức khỏe, chúng ta thường tập trung vào những yếu tố thiết yếu như chúng ta ăn những gì, chúng ta tập thể dục bao nhiêu và chúng ta ngủ ngon như thế nào. Tất cả những điều này đều quan trọng, nhưng các nhu cầu vô hình về mối quan hệ và mục đích cũng có ý nghĩa.

Người dân trên đảo Okinawa, Nhật Bản là một trong những dân tộc sống thọ nhất và khỏe mạnh nhất trên hành tinh. Moai là một trong những lý do khiến người dân tại đảo Okinawa, Nhật Bản sống lâu và khỏe mạnh như vậy.

Moai là nhóm bạn lâu năm trợ giúp nhau về mặt xã hội, tình cảm, tài chính và tinh thần. Mối quan hệ có phần chính thức này được thiết lập từ thời thơ ấu và có ý nghĩa kéo dài suốt cuộc đời của một người.

Moai gặp nhau thường xuyên – hàng tháng, hàng tuần, vài lần một tuần và đôi khi hàng ngày để trò chuyện, hồi tưởng, chia sẻ lời khuyên, và giúp đỡ lẫn nhau vượt qua bất cứ điều gì có thể xảy ra trong cuộc sống. Nhiều người Nhật thuộc về nhiều hơn một moai.

Từ moai có nghĩa là “gặp nhau vì mục đích chung.”

Truyền thống Nhật Bản này đã tồn tại hàng trăm năm và vẫn tiếp tục (phát triển mạnh) ở Okinawa. Khái niệm moai gần đây đã thu hút được sự chú ý nhờ nghiên cứu về Blue Zone do nhà thám hiểm và tác giả National Geographic (Hiệp hội Địa lý Hoa Kỳ) Dan Buettner. Theo nghiên cứu, moai ở Okinawa được coi là một trong những lý do khiến nơi đây có số lượng người sống trăm tuổi cao nhất thế giới.

Người Okinawa và những bí mật trường thọ

Các nhà nghiên cứu đã cố gắng xác định điều gì khiến Okinawa và cư dân ở đây trở nên đặc biệt trong nhiều thập niên. Theo bài viết của BBC, cứ mỗi 100,000 cư dân Okinawa thì có 68 người trên 100 tuổi – gấp hơn 3 lần con số được tìm thấy ở Hoa Kỳ với cùng quy mô dân số. Ngay cả theo tiêu chuẩn của Nhật Bản, người Okinawa rất đáng chú ý, với cơ hội sống tới 100 tuổi cao hơn 40% so với những người Nhật khác.

Khác xa với xu hướng gần đây, người dân Okinawa đã sống lâu qua nhiều thế kỷ. Tại ngôi làng nông thôn Ogimi nằm ở phía bắc hòn đảo chính của Okinawa, có tấm bia đá nhỏ khắc bằng tiếng Nhật những lời của người lớn tuổi trong làng đại khái là:

“Ở tuổi 80, bạn chỉ là thanh niên; ở tuổi 90, nếu tổ tiên mời bạn quy tiên, hãy bảo họ đợi đến khi bạn 100 tuổi… rồi có thể cân nhắc.”

Vậy, chúng ta học được gì từ người dân Okinawa? Craig Willcox, giáo sư về sức khỏe cộng đồng và lão khoa tại Đại học Quốc tế Okinawa, cho biết có ba yếu tố: phương pháp ăn uống, tập quán xã hội và di truyền. Ông Willcox cũng là đồng khảo sát viên chính trong Nghiên cứu Trăm tuổi Okinawa về tuổi thọ của cư dân Okinawa từ năm 1975.

Ông Willcox nói, “Cách ăn uống và lối sống liên quan đến 2/3 tuổi thọ, còn lại là di truyền. Nói chung, bạn cần có bộ gene rất mạnh khỏe nếu muốn sống đến 100 tuổi bên cạnh phương pháp ăn uống tốt. Chúng tôi chưa xem xét liệu Okinawa có lợi thế về di truyền so với các vùng khác ở Nhật Bản hay không, nhưng tuổi thọ đã kéo dài trong các gia đình ở đây.”

Sau đó, moai đã hình thành nên sự trợ giúp xã hội trong cộng đồng Okinawa. Cơ chế xã hội này gắn kết các nhóm người có chung sở thích lại với nhau, cho phép họ phát triển mối liên kết tình cảm bền chặt kéo dài suốt đời. Ông Buettner cho rằng đó là yếu tố quan trọng để sống lâu và lưu ý rằng “sự cô đơn có hại cho bạn như hút thuốc lá.”

Ông Willcox cho rằng trở thành thành viên của nhiều moai là chuyện bình thường.

Ông nói, “Tôi biết một người đàn ông độ tuổi 70 ở Ogimi. Và mọi người trung thành với các moai của họ; Tôi gặp một nhóm phụ nữ 80 tuổi trên hòn đảo xa xôi đã cùng ở trong một moai từ khi còn học tiểu học. Tôi cũng ở trong số đó – sở thích chung của chúng tôi là đồ ăn chậm.”

Lịch sử của Moai

Moai có lịch sử lâu đời ở Nhật Bản, bắt nguồn từ hàng trăm năm trước như là cách để các ngôi làng tạo ra hệ thống trợ giúp tài chính ở mỗi nơi. Moai ban đầu được hình thành để tập hợp nguồn lực của cả ngôi làng cho các dự án hoặc công trình công cộng khác nhau. Nếu ai đó trong làng cần tiền để mua đất, thanh toán hóa đơn y tế hoặc giải quyết trường hợp khẩn cấp, số tiền đó sẽ được quyên góp tại địa phương để giúp đỡ các thành viên trong cộng đồng.

Ngày nay, moai đã phát triển thành mạng lưới trợ giúp xã hội nhiều hơn, giúp mọi người duy trì kết nối và tham gia vào cộng đồng moai từ thời thơ ấu cho đến tận những năm 100 tuổi trở lên.

Khoa học về kết nối xã hội

Các nghiên cứu khoa học cũng đã chứng minh tác động của các kết nối xã hội đối với sức khỏe và tinh thần của con người.

Mối Quan hệ Xã hội và Sức khỏe, là nghiên cứu mang tính chiến lược được công bố trên Tập san Science (Khoa Học) năm 1988, lưu ý rằng nghiên cứu đã chứng minh rằng các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe và các nghiên cứu tiền cứu đã liên tục cho thấy nguy cơ tử vong gia tăng ở những người có ít hoặc thậm chí có mối quan hệ xã hội chất lượng thấp. Nghiên cứu cũng cho biết khảo cứu trên con người và động vật cho thấy sự cô lập xã hội hoặc thiếu kết nối xã hội là yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tử vong do nhiều nguy cơ khác nhau. trong nhiều thập niên kể từ đó, những phát hiện này đã liên tục được khẳng định.

Bài nghiên cứu năm 2017 được công bố trên Tập san American Journal of Lifestyle Medicine (Y học Lối sống Hoa Kỳ) giải thích rằng từ các lý thuyết tâm lý đến nghiên cứu gần đây, có bằng chứng quan trọng cho thấy sự trợ giúp xã hội và cảm giác được kết nối có thể giúp mọi người duy trì chỉ số khối cơ thể khỏe mạnh, kiểm soát lượng đường trong máu, cải thiện khả năng sống sót sau ung thư, giảm tỷ lệ tử vong do tim mạch, giảm các triệu chứng trầm cảm, giảm thiểu các triệu chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương và cải thiện sức khỏe tâm thần tổng thể. Bài nghiên cứu cho biết thêm rằng điều ngược lại với kết nối xã hội – sự cô lập xã hội – có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và có thể làm tăng các triệu chứng trầm cảm cũng như tỷ lệ tử vong.

Lời kết

Nghiên cứu cho thấy số lượng và chất lượng của các mối quan hệ xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe và hạnh phúc con người. Những người có mối quan hệ xã hội chặt chẽ với người khác thường căng thẳng ít hơn, hạnh phúc nhiều hơn và sống thọ hơn. Ngược lại, những người lớn tuổi không có tình bạn thân thiết sẽ dễ bị các bệnh mạn tính hơn, như bệnh tim, bệnh tiểu đường, trầm cảm và có nguy cơ đột quỵ cao hơn.