Chúng ta còn một cơ thể khác

“Đột nhiên tôi cảm thấy đau dữ dội ở chân trái. Tôi cố gắng vươn tay để chạm vào nó… bằng cánh tay còn lại của mình, nhưng khi nhận thấy cơ thể mình quá yếu ớt, tôi đã nhờ y tá: “Xin hãy giúp tôi gãi chỗ ngứa ở bắp chân trái”. Anh ấy trả lời, “Bắp chân trái ư? Chúng tôi đã phải cắt bỏ nó rồi!”

Hai cẳng chân của một quân nhân Hoa Kỳ, George Dodlow đã không còn nữa, nhưng anh vẫn có thể cảm nhận được chúng. Về mặt lô-gíc, cảm giác xuất phát từ các chi bị cụt nghe có vẻ khó tin, nhưng Dodlow – người đã mất một cánh tay và đôi chân của mình trong cuộc nội chiến Hoa Kỳ – nằm trong số hàng nghìn trường hợp mắc hội chứng chi ma mà nhà thần kinh học thế kỷ 19 Weir Mitchel đã ghi lại trong suốt sự nghiệp của ông. Ngày nay, một vài số liệu ước tính cho thấy có tới 80% bệnh nhân cắt cụt chi trên khắp thế giới gặp phải hiện tượng kỳ lạ này. Những người bị mất một chi, một con mắt hoặc một chiếc răng vẫn tiếp tục nhận biết được các cảm giác khi tiếp xúc, nóng, lạnh và đau nhức ở phần cơ thể không còn tồn tại của họ.

Tương tự như vậy, có một số trường hợp nhất định trong đó một số bệnh nhân bại liệt, dù đã được trải qua những cuộc kiểm tra y tế nghiêm ngặt nhất, nhưng vẫn không thể phát hiện ra bất cứ vấn đề bất thường nào về thể chất. Các cơ bắp và mạch máu của họ có biểu hiện bất động giống như ở trong trường hợp bị liệt thông thường, tuy nhiên các dây thần kinh tương ứng với các chi bị liệt có vẻ như vẫn đang hoạt động bình thường.

Vậy nguyên nhân gì đằng sau sự việc kỳ ​​lạ này? Nhiều nhà thần kinh học tin rằng khi người ta bị mất một chi, vùng não tương ứng với chi đó không còn hoạt động, và điều đó khiến các cơ quan cảm thụ lân cận kích thích ra các phản ứng như đau đớn hoặc tê liệt. Năm 1998, các giáo sư tâm lý học của Đại học Vanderbilt Neeraj là Jain, Sherre L. Florence và Jon H. Kaas đã tiến hành các nghiên cứu cho thấy sự đau đớn ảo giác sau khi đã cắt bỏ chi có thể là hệ quả của việc não bộ cố gắng tái tổ chức sau một chấn thương.

“Cho đến thời gian gần đây, hầu hết các nhà khoa học thần kinh đều tin rằng bộ não của người trưởng thành rất cứng và phần lớn không có khả năng tái tổ chức. Chỉ có những khu vực liên quan đến học tập và phát triển kỹ năng là có thể tái tổ chức. Tuy nhiên, trong hai thập kỷ qua, các nhà khoa học đã kết luận rằng ngay cả những khu vực cảm thụ sơ cấp của não bộ cũng có khả năng tái tổ chức để thích ứng với những chấn thương hoặc những thay đổi kích thích ngoại vi,” các giáo sư trường đại học Vanderbilt cho biết.

Mặc dù não bộ có thể tái tổ chức lại một phần sau khi bị chấn thương, nhưng làm thế nào để giải thích việc trẻ em bị khuyết chi bẩm sinh cũng có các triệu chứng giống như người trưởng thành bị cụt chi?

Cơ thể phi vật thể

Một trong những giả thuyết mới nhất và gây tranh cãi nhất hiện nay được đưa ra để giải thích cách bộ não có thể tiếp tục cảm nhận được sự hiện diện và cảm giác hoàn chỉnh của chi bị mất là việc giả định có một cơ thể phi vật thể hoặc một cơ thể “vi mô”. Giả thuyết này cho rằng, được cấu tạo bởi các hạt hạ nguyên tử được sắp xếp tương ứng với kích thước vật lý của cơ thể, một cơ thể vô hình có thể giải thích tại sao một chi rõ ràng đã bị loại bỏ ở chiều không gian tế bào này có thể vẫn còn nguyên vẹn trong một chiều không gian khác. Tương tự như vậy, nó có thể giải thích tại sao trong những trường hợp khác nhau, dù cơ thể không có dấu hiệu nào của bệnh lý hoặc tổn thương, nhưng một chi của bệnh nhân lại không thể cử động hay có bất kỳ cảm giác nào.

Nhưng liệu sự tồn tại của một cơ thể khác được cấu thành bởi các hạt vi mô có khả thi trong khoa học? Liệu có thể kiểm chứng rằng một bộ phận dù không hề tồn tại ở dạng thức vật lý, vẫn có thể tồn tại trong một chiều không gian khác? Mặc dù những câu hỏi này kích thích sự tò mò và trí tưởng tượng của chúng ta, nhưng có lẽ quan trọng nhất là làm sao ứng dụng nó để tìm ra cách điều trị hiệu quả. Nếu quả thật có tồn tại “một cơ thể khác”, chúng ta làm cách nào để tiếp cận được nó?

Trong cuốn sách “Phantoms in the Brain” [tạm dịch: Những ảo giác trong não bộ] của mình, Tiến sĩ V. S. Ramachandran đã viết về một trường hợp kỳ lạ của chi ảo. Một trong những bệnh nhân của ông đã phải cắt bỏ cánh tay sau một vụ tai nạn xe hơi, nhưng vẫn phải chịu đựng những cơn đau dữ dội ở cánh tay đã bị cụt trong nhiều năm liền. Trong phần lớn thời gian, sau khi không may bị cắt bỏ cánh tay, bệnh nhân đã phải chịu đựng một cơn đau cấp tính phát ra từ chi bị mất – từ vị trí bàn tay của anh ta cho đến tận cùi chỏ. Theo bệnh nhân, nguyên nhân của cơn đau dai dẳng này bắt đầu từ thời điểm cánh tay của ông bị cắt bỏ. Trong khi thực hiện ca phẫu thuật, bệnh nhân đã phản ứng bằng cách nắm chặt bàn tay, khiến móng tay ép sâu vào lòng bàn tay. Sau đó, ông cảm thấy như thể bàn tay đó mãi bị tê cứng trong trạng thái nắm chặt.

Tìm cách xoa dịu những cơn đau bí ẩn của bệnh nhân này, Tiến sĩ Ramachandran đã thiết kế một dụng cụ có thể giúp người bệnh liên tưởng tới bàn tay đã cụt của mình: một chiếc hộp hình chữ nhật nhỏ với hai hốc để luồn tay vào và một chiếc gương đặt giữa chia chiếc hộp này thành hai ngăn. Bệnh nhân sẽ đưa cả hai cánh tay của mình về phía chiếc hộp, đưa bàn tay lành lặn hướng về phía còn lại của hộp, và với sự phản chiếu của chiếc gương, bệnh nhân có thể tưởng tượng ra bàn tay bị cụt của mình vẫn còn đó ở phía bên kia chiếc gương. Bằng cách này, khi chầm chậm mở bàn tay lành lặn của mình ra, bệnh nhân có thể cảm thấy rằng các móng tay của mình cuối cùng đã dần được gỡ ra khỏi lòng bàn tay bị cụt.

Giữa y học và hiện tượng thần bí

Trong thuyết “cơ thể phi vật thể”, khi một chi bị cắt bỏ, quá trình này sẽ không tác động đến các chiều không gian sâu hơn. Năng lượng và các phần tử tổ hợp của chi vẫn gắn liền với cơ thể và bộ não của người đó ở các không gian khác, mặc dù chúng thích nghi và biến đổi theo yêu cầu của trạng thái vật lý.

Mặc dù thoạt nghe có vẻ thần bí, nhưng lý thuyết này thực sự là một quan điểm đáng xem xét. Ví dụ, khi y học phương Tây quan sát thấy một triệu chứng viêm hay một vết lở loét, y học cổ truyền Trung Quốc có thể lại cho rằng tại chỗ đó có khí huyết bị tắc nghẽn. Mỗi hệ thống y học có một cách tiếp cận khác nhau để điều trị, nhưng trong cả hai trường hợp khi bệnh nhân được chữa lành, thì các triệu chứng bệnh đều biến mất. Hệ thống kinh mạch của y học Trung Quốc tuy không thể nhìn thấy bằng mắt thường nhưng nó đã được sử dụng trong hàng ngàn năm để điều trị các vấn đề sức khỏe trong cơ thể vật lý.

Mary Helen Lee, một thầy thuốc Đông y ở Chicago cho biết, “Trong Trung y, nếu một bệnh nhân mất một bộ phận, một chi hoặc bất kỳ một bộ phận giải phẫu nào của cơ thể, thì năng lượng của mô đó và các đường kinh mạch và huyệt đạo tương ứng vẫn còn. Để chữa trị các cơn đau ảo giác trên chi đã bị cụt, có thể sử dụng liệu pháp châm cứu trên các đường kinh mạch của bộ phận bị mất hoặc trên chi đối diện còn lại.”

Hiện tượng của hội chứng đau chi cụt đã khơi dậy mối quan tâm đến bản chất thực sự của cơ thể chúng ta, cũng như sự tương tác của nó với tâm trí và môi trường xung quanh. Liệu những bệnh nhân này có chỉ đơn thuần là bị một trục trặc nào đó trong não, hay nó cho thấy có một cơ chế nào đó sâu xa hơn? Tương tự như vậy, liệu các hạt nhân nguyên tử trên cơ thể của chúng ta có chết đi sau khi tế bào tan rã, hay bằng cách nào đó tồn tại ở một trạng thái quang học mà ta không nhận biết được?

Leonardo Vintini
Ngọc Anh biên dịch

Xem thêm: